Słysząc egzotyczne nazwy chorób, często czujemy niepokój. Jedną z nich jest denga, tropikalna choroba, która coraz częściej pojawia się w nagłówkach, również w kontekście globalnego ocieplenia i zmieniających się zasięgów występowania komarów. Choć dla większości Polaków denga wydaje się odległym problemem, warto wiedzieć o niej jak najwięcej. Wiedza to pierwszy krok do skutecznej profilaktyki, a w przypadku dengi, profilaktyka jest kluczowa.
Czym właściwie jest denga?
Denga to wirusowa choroba zakaźna, przenoszona przez komary, głównie gatunki *Aedes aegypti* i *Aedes albopictus*. Wirus dengi występuje w czterech serotypach (DEN-1, DEN-2, DEN-3 i DEN-4). Przechorowanie jednego serotypu daje odporność tylko na ten konkretny typ, a ponowne zakażenie innym serotypem zwiększa ryzyko ciężkiego przebiegu choroby. To trochę jak z grypą – różne szczepy wirusa powodują, że co roku możemy chorować na nowo.
Denga występuje głównie w klimacie tropikalnym i subtropikalnym, obejmując swoim zasięgiem Azję Południowo-Wschodnią, Amerykę Łacińską, Afrykę, wyspy Pacyfiku i Karaiby. Szacuje się, że rocznie na dengę zapada od 50 do nawet kilkuset milionów ludzi na całym świecie, a kilkadziesiąt tysięcy umiera. Liczby te mogą być jednak niedoszacowane, ponieważ wiele przypadków przebiega łagodnie lub bezobjawowo i nie jest rejestrowanych.
Jak dochodzi do zakażenia?
Do zakażenia dochodzi, gdy komar, który wcześniej ukąsił osobę zakażoną wirusem dengi, ukąsi kolejną osobę. Komary *Aedes* są aktywne głównie w ciągu dnia, szczególnie rano i późnym popołudniem, co odróżnia je od komarów przenoszących malarię, które żerują głównie nocą. Warto o tym pamiętać planując aktywności na świeżym powietrzu w rejonach zagrożonych dengą.
Wirus nie przenosi się bezpośrednio z człowieka na człowieka. Nie można więc zarazić się dengą przez kontakt z osobą chorą, tak jak w przypadku przeziębienia czy grypy. Jedynym wektorem są komary.
Jakie są objawy dengi?
Objawy dengi pojawiają się zwykle od 4 do 10 dni po ukąszeniu przez zakażonego komara (jest to tak zwany okres inkubacji). Choroba może przebiegać w różny sposób – od łagodnej infekcji przypominającej grypę, po ciężką, zagrażającą życiu postać, zwaną gorączką krwotoczną denga (DHF) i wstrząsem dengi (DSS).
Typowe objawy łagodnej postaci dengi to:
- Wysoka gorączka (nawet do 40°C)
- Silny ból głowy, szczególnie za oczami
- Bóle mięśni i stawów (stąd potoczna nazwa dengi – „breakbone fever”, czyli „łamignat”)
- Wysypka na skórze, która może przypominać odrę lub różyczkę
- Nudności i wymioty
- Ogólne osłabienie i zmęczenie
Objawy te zwykle ustępują samoistnie po około tygodniu. Jednak w niektórych przypadkach, zwłaszcza przy ponownym zakażeniu innym serotypem wirusa, denga może przybrać cięższą postać – gorączkę krwotoczną denga.
Gorączka krwotoczna denga (DHF) – kiedy sytuacja staje się poważna?
Gorączka krwotoczna denga to znacznie poważniejsza postać choroby, która może prowadzić do wstrząsu, niewydolności narządów, a nawet śmierci. Objawy początkowo mogą być podobne do łagodnej dengi, ale po kilku dniach gorączka spada, a stan chorego gwałtownie się pogarsza.
Do charakterystycznych objawów DHF należą:
- Krwawienia (z nosa, dziąseł, pod skórą – w postaci wybroczyn, w przewodzie pokarmowym)
- Spadek ciśnienia krwi
- Przyspieszone tętno
- Zimna, wilgotna skóra
- Niepokój, pobudzenie
- Utrudnione oddychanie
- Ból brzucha
- Utrata apetytu
- Powiększenie wątroby
Jeśli zauważysz u siebie lub u kogoś bliskiego takie objawy po powrocie z obszaru endemicznego występowania dengi, natychmiast zgłoś się do lekarza! DHF wymaga intensywnej opieki medycznej, często hospitalizacji.
Jak leczy się dengę?
Niestety, nie ma specyficznego leku na dengę. Leczenie jest objawowe i polega na łagodzeniu dolegliwości i zapobieganiu powikłaniom.
W łagodnych przypadkach zaleca się:
- Odpoczynek
- Nawadnianie organizmu (picie dużej ilości płynów)
- Stosowanie leków przeciwgorączkowych i przeciwbólowych (ale *unikaj aspiryny i ibuprofenu*, które mogą zwiększać ryzyko krwawień)
W przypadku DHF konieczna jest hospitalizacja i intensywne leczenie, które może obejmować:
- Dożylne podawanie płynów
- Transfuzję krwi lub płytek krwi (w przypadku znacznych krwawień)
- Monitorowanie parametrów życiowych
- Wspomaganie oddychania (w razie potrzeby)
Jak zapobiegać dendze?
Najskuteczniejszym sposobem zapobiegania dendze jest unikanie ukąszeń komarów. Nie jest to łatwe, ale stosując się do kilku prostych zasad, można znacznie zmniejszyć ryzyko zakażenia:
- Stosuj repelenty – środki odstraszające komary, zawierające DEET, ikarydynę lub IR3535. Aplikuj je na skórę i ubranie, zgodnie z instrukcją producenta.
- Noś odpowiednią odzież – długie rękawy, długie spodnie, skarpetki i kapelusz, zwłaszcza w godzinach największej aktywności komarów (rano i późnym popołudniem). Jasne kolory ubrań są mniej atrakcyjne dla komarów niż ciemne.
- Zabezpiecz okna i drzwi moskitierami.
- Używaj klimatyzacji – jeśli jest dostępna. Komary unikają chłodnych pomieszczeń.
- Usuwaj potencjalne miejsca lęgowe komarów – regularnie opróżniaj i czyść pojemniki z wodą stojącą (np. doniczki, beczki, wiadra, opony), ponieważ to w nich rozmnażają się komary.
- Unikaj podróży do obszarów endemicznego występowania dengi – jeśli to możliwe, zwłaszcza w porze deszczowej, kiedy populacja komarów jest największa.
- Rozważ szczepienie. Szczepionka przeciw dendze jest dostępna, ale jej skuteczność i dostępność jest różna w różnych krajach, a w Polsce (stan na początek 2024 roku) jest ona dostępna tylko w prywatnych placówkach medycyny podróży. Szczepionka jest rekomendowana osobom, które już raz chorowały na dengę i mieszkają lub podróżują do regionów, w których ta choroba regularnie występuje.
Denga a globalne ocieplenie
Zmiany klimatyczne, a w szczególności globalne ocieplenie, mają wpływ na rozprzestrzenianie się chorób przenoszonych przez wektory, takich jak denga. Wyższe temperatury sprzyjają rozmnażaniu się komarów i skracają okres inkubacji wirusa, co oznacza, że komary mogą przenosić chorobę szybciej i na większych obszarach. Zasięg występowania komarów *Aedes* rozszerza się, a denga pojawia się w regionach, w których wcześniej nie występowała. To poważne wyzwanie dla zdrowia publicznego na całym świecie.
Podsumowanie: Co warto zapamiętać o dendze?
Denga to poważna choroba, ale wiedza o niej i stosowanie się do zasad profilaktyki może znacznie zmniejszyć ryzyko zakażenia. Pamiętaj, że:
- Denga jest przenoszona przez komary *Aedes*, aktywne głównie w ciągu dnia.
- Objawy dengi mogą być łagodne (przypominające grypę) lub ciężkie (gorączka krwotoczna denga).
- Nie ma specyficznego leku na dengę, leczenie jest objawowe.
- Najważniejsza jest profilaktyka, czyli unikanie ukąszeń komarów.
- Globalne ocieplenie sprzyja rozprzestrzenianiu się dengi.
- Istnieje szczepionka, ale jej dostępność i skuteczność są ograniczone (w Polsce dostępna w prywatnych placówkach). Decyzję o szczepieniu warto skonsultować z lekarzem medycyny podróży.
Choć denga może wydawać się egzotycznym zagrożeniem, w dobie globalizacji i zmian klimatycznych warto być świadomym jej istnienia i wiedzieć, jak się przed nią chronić. Zdrowie jest najważniejsze, a wiedza to potęga – również w walce z chorobami zakaźnymi.