Krwiodawstwo to szlachetny akt, ratujący życie i zdrowie. Regularne oddawanie krwi pozwala na utrzymanie jej zapasów na odpowiednim poziomie, co jest kluczowe w sytuacjach nagłych wypadków, operacji, a także w leczeniu wielu chorób przewlekłych. Wokół krwiodawstwa narosło jednak wiele mitów i niedopowiedzeń. Jednym z nich, powtarzanym czasami w przestrzeni publicznej, jest pytanie: dlaczego lekarze, osoby na co dzień stykające się z potrzebą krwi, sami jej nie oddają? Czyżby wiedzieli coś, czego my nie wiemy? Spróbujmy rozwiać te wątpliwości i przyjrzeć się temu zagadnieniu z bliska.
Kto może, a kto nie może oddawać krwi?
Zanim przejdziemy do sedna sprawy, warto przypomnieć sobie podstawowe zasady dotyczące kwalifikacji do oddawania krwi. Nie każdy, kto chciałby to zrobić, może zostać dawcą. Istnieje szereg przeciwwskazań, zarówno czasowych, jak i stałych, które mają na celu zapewnienie bezpieczeństwa zarówno dawcy, jak i biorcy.
Do najczęstszych czasowych przeciwwskazań należą:
- Okres miesiączkowania i do 3 dni po jego zakończeniu.
- Okres 7 dni po zabiegach stomatologicznych (ekstrakcja zęba, leczenie kanałowe) i drobnych zabiegach chirurgicznych.
- Okres 6 miesięcy po większych operacjach, transfuzjach krwi, przeszczepach, wykonaniu tatuażu lub piercingu, akupunkturze (o ile nie została wykonana przez wykwalifikowanego lekarza przy użyciu jednorazowych igieł).
- Okres 6 miesięcy od powrotu z krajów o wysokim ryzyku występowania chorób zakaźnych (np. malaria).
- Okres po przebyciu niektórych chorób zakaźnych (np. grypa, COVID-19 – czas zależny od przebiegu choroby i zaleceń lekarza).
- Przyjmowanie niektórych leków (np. antybiotyków – zazwyczaj 7 dni po zakończeniu kuracji).
- Okres po szczepieniach ochronnych (czas zależny od rodzaju szczepionki).
- Okres karmienia piersią.
Stałe przeciwwskazania to między innymi:
- Choroby układu krążenia (np. wady serca, choroba wieńcowa, stan po zawale serca).
- Choroby nowotworowe.
- Choroby układu nerwowego (np. padaczka).
- Choroby zakaźne (np. HIV, WZW B, WZW C).
- Cukrzyca (szczególnie ta wymagająca leczenia insuliną).
- Choroby autoimmunologiczne (np. toczeń rumieniowaty układowy, reumatoidalne zapalenie stawów).
- Aktywne lub przewlekłe choroby skóry (np. łuszczyca).
- Skłonność do krwawień (np. hemofilia).
- Choroby krwi.
Jak widać, lista przeciwwskazań jest długa i szczegółowa. Lekarz kwalifikujący do oddania krwi przeprowadza dokładny wywiad i badanie, aby wykluczyć wszelkie czynniki ryzyka.
Czy lekarze mają specjalne przywileje lub ograniczenia?
Absolutnie nie. Lekarze, podobnie jak wszyscy inni obywatele, podlegają tym samym kryteriom kwalifikacji do oddawania krwi. Nie ma żadnych specjalnych przepisów, które by ich faworyzowały lub dyskryminowały w tej kwestii. Mit o tym, że lekarze „nie oddają krwi”, wynika prawdopodobnie z kilku czynników.
Po pierwsze, zawód lekarza wiąże się z dużym obciążeniem psychicznym i fizycznym. Długie dyżury, praca w stresie, kontakt z chorymi i ich cierpieniem – wszystko to może wpływać na ogólny stan zdrowia i samopoczucie. Lekarz, który sam czuje się osłabiony lub przemęczony, może nie zostać zakwalifikowany do oddania krwi, tak samo jak każda inna osoba w podobnym stanie.
Po drugie, lekarze, szczególnie ci pracujący na oddziałach zakaźnych, w laboratoriach czy na blokach operacyjnych, są narażeni na kontakt z krwią i innymi płynami ustrojowymi pacjentów. Choć przestrzeganie procedur bezpieczeństwa minimalizuje ryzyko zakażenia, to jednak nie da się go całkowicie wyeliminować. Nawet drobne skaleczenie czy zakłucie igłą może skutkować czasowym wykluczeniem z krwiodawstwa.
Po trzecie, specyfika pracy lekarza często wiąże się z przyjmowaniem leków. Mogą to być leki profilaktyczne (np. po ekspozycji na materiał zakaźny), leki na choroby przewlekłe (które, jak już wiemy, mogą być przeciwwskazaniem do oddania krwi), a nawet zwykłe środki przeciwbólowe czy uspokajające, stosowane doraźnie w sytuacjach stresowych. Każde przyjmowanie leków wymaga konsultacji z lekarzem kwalifikującym do oddania krwi i może skutkować czasowym odroczeniem.
Po czwarte, niektórzy lekarze, zwłaszcza ci starsi, mogą mieć choroby przewlekłe, które uniemożliwiają im oddawanie krwi. Dotyczy to jednak nie tylko lekarzy, ale całej populacji. Wraz z wiekiem wzrasta ryzyko wystąpienia różnych schorzeń, które są stałym przeciwwskazaniem do krwiodawstwa.
Po piąte, paradoksalnie, lekarze, ze względu na swoją wiedzę medyczną, mogą być bardziej świadomi potencjalnych ryzyk związanych z krwiodawstwem (choć są one minimalne) i dlatego podchodzić do tej kwestii z większą ostrożnością. Nie oznacza to jednak, że unikają oddawania krwi – po prostu robią to wtedy, gdy są pewni, że spełniają wszystkie kryteria i nie zagraża to ich zdrowiu ani zdrowiu biorcy.
Ważna rola lekarzy w promocji krwiodawstwa
Należy podkreślić, że lekarze odgrywają kluczową rolę w promowaniu idei krwiodawstwa. To oni na co dzień widzą, jak bardzo krew jest potrzebna i jak ratuje życie. To oni informują pacjentów i ich rodziny o możliwości oddania krwi i zachęcają do tego szlachetnego gestu. Wielu lekarzy aktywnie uczestniczy w akcjach krwiodawstwa, organizowanych w szpitalach i innych placówkach medycznych. Są też tacy, którzy sami regularnie oddają krew, dając dobry przykład innym.
Zamiast więc pytać, „dlaczego lekarze nie oddają krwi”, warto zapytać, „co mogę zrobić, aby pomóc?”. Krwi nie da się wyprodukować w laboratorium, jedynym jej źródłem jest drugi człowiek. Każda kropla jest na wagę złota. Oddanie krwi to prosty, bezbolesny i bezpieczny sposób na uratowanie komuś życia. Warto o tym pamiętać i dołączyć do grona honorowych dawców krwi.
Podsumowanie
Mit, jakoby lekarze unikali oddawania krwi, jest nieprawdziwy i wynika z niezrozumienia zasad krwiodawstwa oraz specyfiki pracy lekarza. Medycy podlegają tym samym rygorystycznym kryteriom kwalifikacji co wszyscy inni potencjalni dawcy. Czynniki takie jak obciążenie pracą, narażenie na kontakt z materiałem zakaźnym, przyjmowanie leków czy choroby przewlekłe mogą czasowo lub na stałe wykluczyć ich z grona dawców, ale nie jest to regułą.
Lekarze odgrywają bardzo ważną role w promocji honorowego krwiodawstwa.