Flaga Hiszpanii, znana jako „Rojigualda”, to jeden z najbardziej rozpoznawalnych symboli narodowych na świecie. Jej prosta, a zarazem wyrazista kolorystyka – dwa poziome pasy czerwone i jeden żółty, szerszy, pośrodku – kryje w sobie bogatą historię i znaczenie. Ale czy na pewno wiemy o niej wszystko? Przyjrzyjmy się bliżej hiszpańskiej fladze, jej ewolucji i symbolice.
Kolory i ich Znaczenie
Dominujące na fladze kolory – czerwony i żółty – nie są przypadkowe. Ich korzenie sięgają średniowiecznych herbów królestw, które ostatecznie zjednoczyły się, tworząc Hiszpanię. Najczęściej łączy się je z herbami Kastylii (czerwony zamek na złotym tle) i Aragonii (cztery pionowe czerwone pasy na złotym tle). León, kolejne z kluczowych królestw, reprezentowane jest przez purpurowego lwa na srebrnym tle (choć purpura z czasem ewoluowała w czerwień), a Nawarra przez złote łańcuchy na czerwonym tle. Widzimy więc, że czerwień i złoto (żółty) przewijały się w heraldyce hiszpańskiej od wieków.
Choć nie ma oficjalnej, poetyckiej interpretacji kolorów flagi, popularne są różne teorie. Czerwień ma symbolizować przelaną krew w obronie ojczyzny, odwagę i męstwo hiszpańskiego ludu. Żółty (złoty) kojarzony jest ze słońcem, bogactwem, hojnością oraz z żyznymi ziemiami Hiszpanii. Inne interpretacje wskazują na związek żółtego koloru z królewską władzą i potęgą.
Proporcje i Układ
Flaga Hiszpanii ma proporcje 2:3 (wysokość do szerokości). Oznacza to, że na każde dwie jednostki wysokości przypadają trzy jednostki szerokości. Jest to klasyczny, prostokątny kształt. Ważniejszy jest jednak układ pasów. Górny i dolny pas są czerwone i mają jednakową szerokość. Środkowy pas, żółty, jest dwukrotnie szerszy od każdego z czerwonych pasów. Proporcje szerokości pasów wynoszą zatem 1:2:1.
Herb na Fladze
To, co wyróżnia hiszpańską flagę, to umieszczony na niej herb. Nie znajduje się on jednak centralnie, a jest przesunięty w stronę drzewca (czyli lewej krawędzi, patrząc na flagę). Herb jest niezwykle skomplikowany i pełen detali, a jego obecna forma została ostatecznie zatwierdzona w 1981 roku. Jest to tarcza herbowa podzielona na cztery pola (tzw. tarcza czwórdzielna w krzyż), a w każdym z nich znajduje się herb jednego z historycznych królestw: Kastylii (złoty zamek), Leónu (purpurowy lew – choć, jak wspomniano, kolor ewoluował), Aragonii (czerwone pasy) i Nawarry (złote łańcuchy). W centralnej części tarczy, na mniejszej tarczy sercowej, umieszczono trzy złote lilie (fleur-de-lis) na niebieskim tle – symbol dynastii Burbonów, panującej w Hiszpanii.
Tarczę herbową otaczają dwa srebrne Słupy Heraklesa, owinięte czerwonymi wstęgami z łacińskim napisem „Plus Ultra” („Więcej Dalej”). Słupy symbolizują Cieśninę Gibraltarską, a napis nawiązuje do przekraczania granic i odkryć geograficznych, z których Hiszpania słynęła. Nad tarczą znajduje się korona królewska, symbolizująca monarchię konstytucyjną. Warto dodać, że istnieje również wersja flagi bez herbu, używana głównie jako flaga cywilna.
Historia Flagi: Od Chorągwi do Rojigualdy
Historia hiszpańskiej flagi jest długa i zawiła. W średniowieczu poszczególne królestwa używały własnych sztandarów i chorągwi. Wraz z postępującym zjednoczeniem Półwyspu Iberyjskiego, pojawiła się potrzeba stworzenia wspólnego symbolu. Pierwsze próby sięgają XVI wieku, kiedy to król Filip II wprowadził krzyż burgundzki (czerwony krzyż św. Andrzeja na białym tle) jako wspólny symbol dla wojsk hiszpańskich. Był on używany na lądzie i na morzu.
Jednakże krzyż burgundzki, choć popularny, nie stał się ostatecznie flagą narodową. W XVIII wieku, za panowania Karola III, pojawił się problem identyfikacji hiszpańskich okrętów na morzu. Biała flaga z krzyżem burgundzkim była zbyt podobna do flag innych państw, co prowadziło do pomyłek i nieporozumień. W 1785 roku król ogłosił konkurs na nowy wzór flagi morskiej. Spośród wielu propozycji wybrano projekt, który stał się podstawą dzisiejszej Rojigualdy. Charakteryzował się on trzema poziomymi pasami: czerwonym, żółtym i czerwonym, przy czym żółty pas był szerszy. Na żółtym pasie umieszczono uproszczony herb Hiszpanii.
Początkowo flaga ta była używana wyłącznie jako bandera wojenna i handlowa. Stopniowo jednak zyskiwała na popularności i stawała się symbolem całej Hiszpanii. W 1843 roku królowa Izabela II oficjalnie uznała Rojigualdę za flagę narodową Hiszpanii. Od tego czasu flaga przeszła kilka drobnych modyfikacji, głównie dotyczących herbu, ale jej podstawowy wygląd – czerwono-żółte pasy – pozostał niezmieniony.
Flaga Hiszpanii a Flagi Regionów Autonomicznych
Hiszpania jest państwem o silnych tradycjach regionalnych. Każda z 17 wspólnot autonomicznych (regionów) posiada własną flagę, a wiele z nich ma również własne godła. Flagi te są często równie barwne i symboliczne, jak flaga narodowa. Na przykład, flaga Katalonii, „Senyera”, składa się z czterech czerwonych pasów na żółtym tle, a jej pochodzenie sięga średniowiecza. Flaga Kraju Basków, „Ikurriña”, to biały krzyż i zielony krzyż św. Andrzeja na czerwonym tle. Używanie flag regionalnych jest wyrazem lokalnej tożsamości i autonomii, ale nie podważa jedności państwa. Flaga Hiszpanii, Rojigualda, jest zawsze wywieszana w miejscach oficjalnych, obok flag regionalnych, i jest symbolem jednoczącym wszystkich Hiszpanów.
Ciekawostki i Mniej Znane Fakty
- Żółty kolor na fladze jest często określany jako „gualda”. Nazwa ta pochodzi od rośliny *Reseda luteola*, z której w przeszłości pozyskiwano żółty barwnik.
- Istnieje specyficzny protokół dotyczący wywieszania i składania flagi hiszpańskiej. Określa on m.in., że flaga powinna być wywieszana od wschodu do zachodu słońca, a w przypadku złej pogody powinna być zdjęta.
- W Hiszpanii obchodzony jest Dzień Flagi, choć nie jest to święto państwowe. Przypada on 12 października, w rocznicę odkrycia Ameryki przez Krzysztofa Kolumba.
- Podczas żałoby narodowej, flaga Hiszpanii jest opuszczana do połowy masztu.
- Istnieją pewne różnice między flagą używaną przez wojsko a flagą cywilną. Flaga wojskowa może mieć dodatkowe emblematy i inskrypcje.
- Flaga Hiszpanii była inspiracją dla flag niektórych państw Ameryki Łacińskiej, które uzyskały niepodległość od Hiszpanii.
- „Plus Ultra”, dewiza widniejąca na fladze, była osobistym mottem cesarza Karola V.
Podsumowanie
Flaga Hiszpanii, Rojigualda, to znacznie więcej niż tylko kawałek materiału. To symbol o głębokim znaczeniu historycznym i kulturowym. Jej kolory, układ i herb opowiadają historię Hiszpanii, jej królestw, dynastii i dążeń. Jest to flaga, która łączy w sobie dumę z przeszłości, nadzieję na przyszłość i poczucie jedności hiszpańskiego narodu. Niezależnie od tego, czy widzimy ją powiewającą na maszcie przed budynkiem rządowym, czy na balkonie zwykłego mieszkania, Rojigualda zawsze przypomina o bogactwie i różnorodności hiszpańskiej tożsamości.