Słysząc słowo „rotawirus”, wielu rodziców małych dzieci od razu czuje niepokój. I słusznie, bo rotawirusy to jedne z najczęstszych przyczyn ostrej biegunki, szczególnie u niemowląt i małych dzieci. Choć infekcja rotawirusowa zazwyczaj nie jest groźna, może prowadzić do odwodnienia, które w skrajnych przypadkach wymaga hospitalizacji. Dlatego warto wiedzieć, co to za wirus, jak się przenosi, jakie są objawy zakażenia i jak mu zapobiegać.
Czym jest rotawirus? Mały wirus, duży problem
Rotawirusy to rodzina wirusów należących do *Reoviridae*. Nazwa pochodzi od łacińskiego słowa „rota”, oznaczającego koło, co nawiązuje do ich kształtu widocznego pod mikroskopem elektronowym. Istnieje kilka grup rotawirusów (A, B, C, D, F, G, H), z których najczęściej chorobotwórcze dla ludzi są rotawirusy z grupy A. To właśnie one odpowiadają za większość zakażeń u dzieci.
Rotawirusy są niezwykle zaraźliwe. Wystarczy zaledwie kilka cząsteczek wirusa, aby doszło do infekcji. Są też bardzo odporne na działanie czynników zewnętrznych – potrafią przetrwać na powierzchniach, takich jak zabawki, klamki czy blaty, nawet przez kilka tygodni! Dlatego tak łatwo rozprzestrzeniają się w żłobkach, przedszkolach i innych miejscach, gdzie przebywa dużo dzieci.
Jak dochodzi do zakażenia rotawirusem? Droga fekalno-oralna
Główną drogą zakażenia rotawirusem jest droga fekalno-oralna. Brzmi skomplikowanie? W rzeczywistości jest to bardzo proste. Wirus znajduje się w kale osoby zakażonej. Jeśli osoba ta nie umyje dokładnie rąk po skorzystaniu z toalety, wirus może przenieść się na inne powierzchnie, a stamtąd – do ust kolejnej osoby. Może to nastąpić np. poprzez dotknięcie zakażonej zabawki, a następnie włożenie rąk do buzi. Zakażenie może nastąpić również poprzez spożycie skażonej żywności lub wody. Rzadziej, ale jednak, wirus może rozprzestrzeniać się drogą kropelkową, np. podczas kichania czy kaszlu.
Okres wylęgania rotawirusa, czyli czas od momentu zakażenia do pojawienia się pierwszych objawów, wynosi zazwyczaj od 1 do 3 dni. Co ciekawe, osoba zakażona może wydalać wirusa w kale jeszcze przed wystąpieniem objawów i nawet do kilku tygodni po ustąpieniu choroby. Oznacza to, że może zarażać innych, nawet nie wiedząc, że jest chora.
Objawy zakażenia rotawirusem – biegunka to nie wszystko
Najbardziej charakterystycznym objawem zakażenia rotawirusem jest ostra, wodnista biegunka. Może jej towarzyszyć wymioty, gorączka (nawet do 40°C), bóle brzucha i ogólne osłabienie. U niemowląt i małych dzieci objawy mogą być bardziej nasilone i szybciej prowadzić do odwodnienia. Należy zwrócić szczególną uwagę na takie sygnały, jak:
- Zmniejszona ilość oddawanego moczu (suche pieluchy).
- Zapłakane oczy bez łez.
- Suchość w ustach i spierzchnięte wargi.
- Zapadnięte ciemiączko (u niemowląt).
- Senność, apatia lub nadmierna drażliwość.
- Przyspieszony oddech i tętno.
W przypadku wystąpienia takich objawów, należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem. Odwodnienie jest szczególnie niebezpieczne dla najmłodszych dzieci i może wymagać leczenia szpitalnego.
U starszych dzieci i dorosłych infekcja rotawirusowa może przebiegać łagodniej, a nawet bezobjawowo. Jednak osoby te nadal mogą zarażać innych.
Leczenie infekcji rotawirusowej – nawadnianie to podstawa
Nie ma specyficznego leku na rotawirusa. Leczenie polega głównie na łagodzeniu objawów i zapobieganiu odwodnieniu. Najważniejsze jest regularne podawanie dziecku płynów – najlepiej doustnych płynów nawadniających, dostępnych w aptekach bez recepty. Zawierają one odpowiednią ilość elektrolitów, które tracimy podczas biegunki i wymiotów. Można również podawać wodę, herbatę (bez cukru) lub rozcieńczone soki. Ważne jest, aby płyny podawać często, ale w małych porcjach, aby nie prowokować wymiotów.
W przypadku nasilonych wymiotów lub objawów odwodnienia, konieczna może być hospitalizacja i podawanie płynów dożylnie. Lekarz może również zalecić probiotyki, które pomagają odbudować prawidłową florę bakteryjną jelit. Nie należy podawać dziecku leków przeciwbiegunkowych bez konsultacji z lekarzem, ponieważ mogą one przedłużyć chorobę.
Dieta przy rotawirusie. Co jeść, a czego unikać?
W czasie ostrej fazy choroby, gdy występują wymioty, najlepiej wstrzymać się od podawania pokarmów stałych. Kiedy wymioty ustąpią, można stopniowo wprowadzać lekkostrawne posiłki, takie jak kleik ryżowy, gotowana marchewka, sucharki, banany czy gotowane jabłko. Należy unikać tłustych, smażonych i ciężkostrawnych potraw, a także słodyczy, soków owocowych i napojów gazowanych. Po ustąpieniu objawów, można stopniowo wracać do normalnej diety.
Zapobieganie zakażeniu rotawirusem – szczepienia i higiena
Najskuteczniejszą metodą zapobiegania zakażeniom rotawirusowym są szczepienia. W Polsce dostępne są dwie doustne szczepionki przeciwko rotawirusom. Szczepienia są zalecane wszystkim niemowlętom i powinny być podane w pierwszych miesiącach życia dziecka (zgodnie z kalendarzem szczepień). Szczepionki są bezpieczne i skuteczne – znacząco zmniejszają ryzyko zachorowania na ciężką postać infekcji rotawirusowej i hospitalizacji.
Oprócz szczepień, bardzo ważna jest higiena. Należy dokładnie myć ręce mydłem i wodą po skorzystaniu z toalety, zmianie pieluchy, przed przygotowaniem posiłków i przed jedzeniem. Warto również dezynfekować powierzchnie, które mogły mieć kontakt z wirusem (np. zabawki, blaty, klamki). W żłobkach i przedszkolach należy przestrzegać ścisłych zasad higieny, aby zapobiegać rozprzestrzenianiu się wirusa.
Rotawirus a podróże – jak się chronić?
Zakażenie rotawirusem może przytrafić się również podczas podróży, szczególnie do krajów o niższym standardzie higieny. Aby zmniejszyć ryzyko zachorowania, należy przestrzegać kilku zasad:
- Pić tylko butelkowaną lub przegotowaną wodę.
- Unikać lodu w napojach.
- Jeść tylko w sprawdzonych miejscach.
- Dokładnie myć owoce i warzywa przed spożyciem.
- Często myć ręce mydłem i wodą lub używać środków dezynfekujących na bazie alkoholu.
- Rozważyć szczepienie przeciwko rotawirusom przed wyjazdem (szczególnie w przypadku podróży z małymi dziećmi).
Rotawirusy – podsumowanie
Rotawirusy to powszechna przyczyna biegunek, zwłaszcza u małych dzieci. Choć infekcja zazwyczaj nie jest groźna, może prowadzić do odwodnienia, które wymaga leczenia. Najlepszą ochroną przed rotawirusami są szczepienia i dbałość o higienę. Pamiętajmy o regularnym myciu rąk, a w razie wystąpienia objawów choroby – o odpowiednim nawadnianiu organizmu.