Jak zaktualizować BIOS? Poradnik krok po kroku

Aktualizacja BIOSu (Basic Input/Output System) to czynność, która dla wielu użytkowników komputerów brzmi jak czarna magia. Kojarzy się z czymś skomplikowanym, ryzykownym, a nawet niepotrzebnym. W rzeczywistości jednak, przy zachowaniu odpowiedniej ostrożności i dokładnym postępowaniu zgodnie z instrukcjami, proces ten może być prostszy, niż się wydaje, a w wielu przypadkach wręcz konieczny. Dlaczego warto aktualizować BIOS i jak zrobić to bezpiecznie? O tym wszystkim przeczytasz w tym poradniku.

Czym jest BIOS i dlaczego jego aktualizacja jest ważna?

BIOS to, najprościej mówiąc, podstawowe oprogramowanie, które uruchamia się jako pierwsze po włączeniu komputera. To on odpowiada za inicjalizację podzespołów, takich jak procesor, pamięć RAM, karta graficzna czy dyski twarde. BIOS przeprowadza test POST (Power-On Self-Test), sprawdzając, czy wszystkie komponenty działają poprawnie. Dopiero po pomyślnym zakończeniu tego testu, BIOS przekazuje kontrolę systemowi operacyjnemu (np. Windows, macOS, Linux).

Dlaczego więc aktualizacja tego fundamentalnego oprogramowania jest tak istotna? Powodów jest kilka:

• Poprawa stabilności i wydajności: Nowe wersje BIOSu często zawierają poprawki błędów, które mogły powodować problemy ze stabilnością komputera, zawieszanie się systemu, czy nieprawidłowe działanie niektórych podzespołów. Aktualizacje mogą również optymalizować działanie sprzętu, co przekłada się na wyższą wydajność.
• Obsługa nowego sprzętu: Jeśli planujesz zamontować w komputerze nowy procesor, kartę graficzną lub inny podzespół, może się okazać, że starsza wersja BIOSu go nie obsługuje. Aktualizacja jest wtedy niezbędna, aby nowy sprzęt mógł działać poprawnie.
• Zwiększenie bezpieczeństwa: Producenci płyt głównych regularnie wydają aktualizacje BIOSu, które łatają luki bezpieczeństwa. Te luki mogą być wykorzystane przez cyberprzestępców do ataków na Twój komputer.

• Nowe funkcje: Czasami aktualizacje BIOSu wprowadzają nowe funkcje, takie jak np. ulepszone opcje podkręcania procesora, obsługę szybszych pamięci RAM czy nowe profile XMP (Extreme Memory Profile).

Kiedy NIE aktualizować BIOSu?

Chociaż aktualizacja BIOSu może przynieść wiele korzyści, są sytuacje, w których lepiej jej unikać. Najważniejsza zasada brzmi: „Jeśli działa, nie ruszaj!”. Jeśli Twój komputer działa stabilnie, nie masz problemów z żadnymi podzespołami i nie planujesz instalować nowego sprzętu, aktualizacja BIOSu nie jest konieczna. Ryzyko związane z niepowodzeniem aktualizacji (choć niewielkie, jeśli postępujesz zgodnie z instrukcjami) może przewyższać potencjalne korzyści.

Nie aktualizuj BIOSu również, jeśli:

• Masz niestabilne źródło zasilania (np. częste zaniki prądu). Przerwanie procesu aktualizacji w trakcie może trwale uszkodzić płytę główną.
• Nie jesteś pewien, jaką masz płytę główną i jaki jest odpowiedni plik BIOSu. Użycie niewłaściwego pliku może spowodować katastrofę.
• Nie masz doświadczenia w tego typu operacjach i obawiasz się, że coś pójdzie nie tak. W takim przypadku lepiej poprosić o pomoc kogoś bardziej doświadczonego.

Przygotowanie do aktualizacji BIOSu

Przed przystąpieniem do aktualizacji BIOSu, należy się odpowiednio przygotować. Oto kilka kroków, które należy wykonać:

1. Zidentyfikuj model swojej płyty głównej: To absolutnie kluczowy krok. Informacje o modelu płyty głównej znajdziesz na samej płycie (zazwyczaj jest to nadrukowane), w instrukcji obsługi lub za pomocą programów diagnostycznych, takich jak CPU-Z (zakładka „Mainboard”). Zanotuj dokładny model i rewizję płyty (np. ASUS ROG Strix Z690-A Gaming WiFi D4, Rev. 1.0).
2. Pobierz odpowiedni plik BIOSu: Wejdź na stronę internetową producenta swojej płyty głównej (np. ASUS, MSI, Gigabyte, ASRock). W sekcji „Wsparcie” lub „Sterowniki” wyszukaj swój model płyty głównej. Pobierz najnowszą wersję BIOSu, upewniając się, że jest przeznaczona dokładnie dla Twojego modelu i rewizji płyty. Bardzo ważne jest, żeby plik był przeznaczony *dokładnie* dla twojej płyty głównej.
3. Przygotuj pendrive: Potrzebny będzie sformatowany pendrive USB (najlepiej o pojemności kilku GB). Upewnij się, że jest on pusty i sformatowany w systemie plików FAT32. Niektóre starsze płyty główne mogą wymagać formatowania w systemie FAT16.
4. Rozpakuj pobrany plik: Pobierany plik BIOSu jest zazwyczaj spakowany w archiwum ZIP lub RAR. Rozpakuj go i skopiuj plik BIOSu (zazwyczaj z rozszerzeniem .CAP, .ROM, .BIN lub innym, specyficznym dla producenta) na przygotowany pendrive. Upewnij się, że plik jest w głównym katalogu pendrive’a, a nie w żadnym podfolderze.
5. Wykonaj kopię zapasową ustawień BIOSu (opcjonalnie): Niektóre płyty główne oferują możliwość zapisania aktualnych ustawień BIOSu na pendrive lub dysku twardym. Jest to przydatne, jeśli po aktualizacji chcesz szybko przywrócić swoje preferowane konfiguracje.
6. Upewnij się że masz stabilne źródło zasilania: Podłącz komputer do zasilacza awaryjnego (UPS), jeśli go posiadasz. Jeśli nie, upewnij się że nie ma planowanych przerw w dostawie prądu w najbliższym czasie.

Metody aktualizacji BIOSu

Istnieje kilka metod aktualizacji BIOSu. Najpopularniejsze z nich to:

1. Aktualizacja z poziomu BIOSu (Q-Flash, EZ Flash, M-Flash, Instant Flash itp.): To najbezpieczniejsza i najczęściej polecana metoda. Po wejściu do BIOSu (zazwyczaj klawiszem DEL, F2, F10, F11 lub F12 podczas uruchamiania komputera – dokładny klawisz zależy od modelu płyty głównej), należy odszukać opcję aktualizacji BIOSu. Nazwa tej opcji różni się w zależności od producenta (np. Q-Flash w przypadku płyt Gigabyte, EZ Flash w przypadku ASUS, M-Flash w przypadku MSI, Instant Flash w przypadku ASRock). Po wybraniu tej opcji, należy wskazać plik BIOSu znajdujący się na pendrive i postępować zgodnie z instrukcjami wyświetlanymi na ekranie.
2. Aktualizacja z poziomu systemu Windows: Niektórzy producenci oferują programy do aktualizacji BIOSu, które można uruchomić z poziomu systemu Windows. Choć ta metoda może wydawać się wygodniejsza, jest generalnie uważana za mniej bezpieczną niż aktualizacja z poziomu BIOSu. Istnieje większe ryzyko, że proces aktualizacji zostanie zakłócony przez działające w tle programy lub błędy systemu operacyjnego.
3. Aktualizacja za pomocą programatora (w przypadku uszkodzenia BIOSu): To metoda awaryjna, stosowana w przypadku, gdy aktualizacja BIOSu zakończyła się niepowodzeniem i płyta główna nie uruchamia się. Wymaga użycia specjalnego programatora, który podłącza się bezpośrednio do kości BIOSu na płycie głównej. Jest to skomplikowana operacja, którą najlepiej zlecić doświadczonemu serwisowi komputerowemu.

Przebieg aktualizacji BIOSu (z poziomu BIOSu)

Poniżej przedstawiam ogólny przebieg aktualizacji BIOSu z poziomu BIOSu, korzystając z najczęściej spotykanej metody:

1. Uruchom ponownie komputer i wejdź do BIOSu (zazwyczaj klawiszem DEL, F2, F10, F11 lub F12).
2. Znajdź opcję aktualizacji BIOSu (np. Q-Flash, EZ Flash, M-Flash, Instant Flash).
3. Wybierz tę opcję i postępuj zgodnie z instrukcjami wyświetlanymi na ekranie.
4. Wybierz pendrive USB jako źródło pliku BIOSu.
5. Wskaż plik BIOSu, który skopiowałeś na pendrive.
6. Potwierdź, że chcesz rozpocząć aktualizację.
7. **Nie przerywaj procesu aktualizacji!** Może to potrwać kilka minut. Komputer może się kilkukrotnie uruchomić ponownie.
8. Po zakończeniu aktualizacji, komputer powinien się uruchomić ponownie.
9. Wejdź ponownie do BIOSu i sprawdź, czy nowa wersja BIOSu została poprawnie zainstalowana.
10. Załaduj domyślne ustawienia BIOSu (opcja „Load Optimized Defaults” lub podobna), a następnie skonfiguruj BIOS według swoich preferencji (np. kolejność bootowania, ustawienia pamięci RAM).
11. Zapisz zmiany i wyjdź z BIOSu.

Co zrobić, jeśli aktualizacja BIOSu się nie powiedzie?

Jeśli aktualizacja BIOSu zakończy się niepowodzeniem (np. z powodu przerwy w dostawie prądu), płyta główna może przestać się uruchamiać. Nie panikuj! Istnieje kilka sposobów, aby spróbować ją uratować:

• Funkcja DualBIOS/CrashFree BIOS/BIOS Flashback: Niektóre płyty główne (szczególnie te z wyższej półki) są wyposażone w funkcję DualBIOS (dwie kości BIOSu), CrashFree BIOS lub BIOS Flashback. Funkcje te pozwalają na przywrócenie uszkodzonego BIOSu z kopii zapasowej lub z pendrive, nawet jeśli komputer się nie uruchamia. Sposób użycia tych funkcji jest opisany w instrukcji obsługi płyty głównej.
• Wyjęcie baterii CMOS: Wyjęcie baterii CMOS (małej, okrągłej baterii znajdującej się na płycie głównej) na kilka minut może zresetować ustawienia BIOSu i przywrócić go do stanu fabrycznego. Przed wyjęciem baterii odłącz komputer od zasilania.
• Programator: Jeśli żadna z powyższych metod nie pomoże, pozostaje użycie programatora, o którym wspomniałem wcześniej. Jest to jednak operacja wymagająca specjalistycznej wiedzy i sprzętu.

Aktualizacja BIOSu to ważna czynność, która może poprawić stabilność, wydajność i bezpieczeństwo Twojego komputera. Pamiętaj jednak, aby zawsze postępować zgodnie z instrukcjami, a w razie wątpliwości poprosić o pomoc kogoś bardziej doświadczonego. Nie podejmuj pochopnych decyzji i nie próbuj aktualizować BIOSu, jeśli nie jest to konieczne.