Kiedy krowa daje mleko? Czyli cała prawda o krowiej laktacji

Myśląc o krowie, często przed oczami staje nam obraz sielskiego krajobrazu: zielona łąka, a na niej spokojnie pasące się zwierzęta. I oczywiście – mleko. Biały, pożywny napój, który gości na naszych stołach w najróżniejszych postaciach. Ale czy zastanawialiście się kiedyś, skąd tak naprawdę bierze się mleko? Kiedy krowa je daje i co wpływa na ten proces? To nie takie proste, jak mogłoby się wydawać. Laktacja u krów to złożony mechanizm, na który wpływa wiele czynników. Przyjrzyjmy się mu bliżej.

Cykl życia krowy a produkcja mleka

Przede wszystkim, warto zaznaczyć, że krowa nie daje mleka „zawsze”. Nie jest tak, że wystarczy ją wydoić, a mleko popłynie strumieniem. Laktacja, czyli produkcja mleka, jest ściśle związana z cyklem rozrodczym krowy. Aby krowa mogła dawać mleko, musi najpierw urodzić cielę. To ciąża i poród uruchamiają cały skomplikowany proces hormonalny, który prowadzi do wytwarzania mleka.

Zazwyczaj krowy ras mlecznych po raz pierwszy zachodzą w ciążę w wieku około 15-24 miesięcy. Oczywiście, zależy to od rasy, warunków hodowlanych i indywidualnych cech zwierzęcia. Ciąża trwa, podobnie jak u ludzi, około 9 miesięcy. Po porodzie rozpoczyna się okres laktacji. Pierwsze mleko, produkowane tuż po ocieleniu, nazywane jest siarą. Siara jest niezwykle ważna dla cielaka, ponieważ zawiera mnóstwo przeciwciał, które chronią go przed chorobami w pierwszych dniach życia. Jest gęstsza i bardziej żółta niż „zwykłe” mleko.

Szczyt laktacji i okres zasuszenia

Po kilku dniach produkcja siary ustaje, a krowa zaczyna wytwarzać mleko, które nadaje się do spożycia przez ludzi. Okres laktacji trwa zazwyczaj około 305 dni, czyli około 10 miesięcy. Jednak nie przez cały ten czas krowa produkuje taką samą ilość mleka. Szczyt laktacji, czyli moment, w którym krowa daje najwięcej mleka, przypada zazwyczaj na około 40-60 dni po porodzie. Potem produkcja mleka stopniowo spada.

Po około 10 miesiącach dojenia, krowę „zasusza się”. Oznacza to, że przestaje się ją doić, aby jej organizm mógł odpocząć i przygotować się do kolejnej ciąży i laktacji. Okres zasuszenia trwa zazwyczaj około 60 dni. W tym czasie wymię krowy regeneruje się. To kluczowy czas dla zdrowia zwierzęcia i jakości mleka, które będzie produkować w przyszłości.

Co wpływa na ilość i jakość mleka?

Ilość i jakość mleka, które daje krowa, zależy od wielu czynników. Oto najważniejsze z nich:

• Rasa krowy: Istnieje wiele ras krów mlecznych, a każda z nich charakteryzuje się inną wydajnością mleczną. Do najbardziej popularnych ras w Polsce należą: Polska Holsztyńsko-Fryzyjska (PHF), Simentalska, Jersey, czy Montbeliarde. Każda z tych ras ma inne predyspozycje – jedne dają więcej mleka, inne mniej, ale za to o wyższej zawartości tłuszczu i białka.
• Żywienie: To, co krowa je, ma ogromny wpływ na ilość i jakość produkowanego mleka. Dieta krowy mlecznej musi być starannie zbilansowana i dostosowana do jej potrzeb. Powinna zawierać odpowiednią ilość białka, energii, witamin i minerałów. Podstawą żywienia są pasze objętościowe, takie jak trawa, siano, kiszonka z kukurydzy czy lucerny. Uzupełnieniem są pasze treściwe, np. zboża, śruty poekstrakcyjne, a także dodatki mineralno-witaminowe. Niedobory pokarmowe, ale i przekarmianie, mogą negatywnie wpłynąć na produkcję mleka.
• Zdrowie krowy: Zdrowa krowa daje więcej mleka lepszej jakości. Choroby, zwłaszcza te dotyczące wymienia (np. mastitis, czyli zapalenie wymienia), mogą znacznie obniżyć produkcję mleka, a nawet sprawić, że stanie się ono niezdatne do spożycia. Dlatego tak ważna jest profilaktyka, regularne badania weterynaryjne i dbałość o higienę doju.
• Warunki utrzymania: Krowy, podobnie jak ludzie, potrzebują odpowiednich warunków do życia. Stres, niewygoda, brak dostępu do świeżej wody i czystej ściółki – wszystko to może negatywnie wpłynąć na produkcję mleka. Ważne jest zapewnienie krowom odpowiedniej przestrzeni, wentylacji, oświetlenia i dostępu do pastwiska (jeśli jest to możliwe).
• Wiek krowy: Najwyższą wydajność mleczną krowy osiągają zazwyczaj między trzecią a piątą laktacją. Z wiekiem produkcja mleka stopniowo spada.
• Pora roku: Produkcja mleka może się nieznacznie różnić w zależności od pory roku. Latem, gdy krowy mają dostęp do świeżej trawy, mleko może być nieco „bogatsze”. Zimą, gdy dieta opiera się głównie na paszach konserwowanych, skład mleka może się nieco zmienić.
• Genetyka: Hodowcy od lat prowadzą selekcję krów pod kątem wydajności mlecznej. Dzięki temu dzisiejsze krowy dają znacznie więcej mleka niż ich przodkinie.
• Częstotliwość doju: Zazwyczaj krowy doi się dwa razy dziennie, rano i wieczorem. Istnieją jednak gospodarstwa, które stosują dój trzy razy dziennie, co może zwiększyć wydajność mleczną, ale wymaga większego nakładu pracy.

Ciekawostki ze świata krowiej laktacji

Czy wiedzieliście, że…?

• Krowa potrafi wyprodukować w ciągu jednego dnia nawet 30-40 litrów mleka, a w szczycie laktacji nawet więcej! Rekordzistki potrafią dać ponad 60 litrów dziennie.
• Skład mleka krowiego nie jest stały. Zmienia się on w zależności od wielu czynników, m.in. od fazy laktacji, rasy krowy, żywienia, a nawet pory roku.
• Mleko krowie jest bogatym źródłem wapnia, białka, witamin (zwłaszcza z grupy B) i minerałów.
• Krowy mają swoje preferencje smakowe! Potrafią rozróżniać smaki i chętniej jedzą pasze, które im smakują.
• Stres u krowy może powodować wydzielanie adrenaliny, która hamuje wydzielanie oksytocyny – hormonu odpowiedzialnego za wypływ mleka z wymienia. Dlatego tak ważne jest zapewnienie krowom spokojnych warunków podczas doju.
• Dojenie mechaniczne, za pomocą dojarek, jest obecnie standardem w większości gospodarstw. Pozwala ono na szybkie i higieniczne pozyskiwanie mleka.
• W niektórych krajach organizowane są konkursy dla krów, w których ocenia się nie tylko ich wygląd, ale także wydajność mleczną i jakość mleka.

Podsumowanie

Produkcja mleka przez krowy to fascynujący proces, na który wpływa wiele czynników. To nie tylko kwestia genetyki czy rasy, ale także dbałości o dobrostan zwierząt, odpowiedniego żywienia i zapewnienia im optymalnych warunków do życia. Zrozumienie cyklu laktacji i potrzeb krów pozwala hodowcom na uzyskanie mleka najwyższej jakości, a nam – konsumentom – na cieszenie się smakiem tego cennego produktu.