Pytanie „kiedy są święta?” zadajemy sobie co roku, wertując kalendarze, planując urlopy i rodzinne spotkania. Polska tradycja obfituje w dni świąteczne – zarówno te o głębokich korzeniach religijnych, jak i te upamiętniające ważne wydarzenia historyczne czy celebrujące… no cóż, czasem po prostu radość życia! W tym artykule przyjrzymy się bliżej kalendarzowi świąt polskich, od tych najbardziej oczywistych, po te, o których istnieniu mogliście nawet nie wiedzieć.
Święta religijne – filary polskiego kalendarza
Dominującą rolę w polskim kalendarzu świąt odgrywają święta religijne, przede wszystkim te związane z tradycją katolicką. To one w największym stopniu kształtują rytm roku i są okazją do rodzinnych spotkań i pielęgnowania tradycji.
Boże Narodzenie – czas rodzinnego ciepła
Boże Narodzenie, obchodzone 25 i 26 grudnia, to bez wątpienia jedne z najważniejszych i najbardziej wyczekiwanych świąt w roku. Poprzedza je Wigilia, 24 grudnia, dzień pełen magii i tradycji, takich jak dzielenie się opłatkiem, wspólne śpiewanie kolęd i oczekiwanie na pierwszą gwiazdkę. Boże Narodzenie to czas radości z narodzin Jezusa Chrystusa, ale także czas refleksji, pojednania i spędzania czasu z najbliższymi. Prezenty, pięknie przystrojona choinka i świąteczne potrawy dopełniają atmosferę tego wyjątkowego okresu.
Wielkanoc – święto zmartwychwstania i wiosennej nadziei
Wielkanoc, święto ruchome, obchodzone w pierwszą niedzielę po pierwszej wiosennej pełni księżyca (zazwyczaj w marcu lub kwietniu), to najważniejsze święto chrześcijańskie, upamiętniające zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa. Poprzedza je Wielki Tydzień, czas zadumy i przygotowań, a kulminacją jest uroczyste śniadanie wielkanocne w Niedzielę Wielkanocną. Poniedziałek Wielkanocny, znany jako Śmigus-Dyngus, to dzień radości i tradycyjnego oblewania się wodą, symbolizującego oczyszczenie i budzenie się do życia.
Inne ważne święta religijne
Oprócz Bożego Narodzenia i Wielkanocy, w polskim kalendarzu znajdziemy szereg innych świąt religijnych, takich jak:
- Nowy Rok (Uroczystość Świętej Bożej Rodzicielki Maryi) – 1 stycznia. Choć kojarzony głównie z zabawą sylwestrową, ma również wymiar religijny.
- Objawienie Pańskie (Trzech Króli) – 6 stycznia. Upamiętnia przybycie Trzech Mędrców do Betlejem.
- Wniebowstąpienie Pańskie– Święto ruchome, 40 dni po Wielkanocy.
- Boże Ciało – święto ruchome, obchodzone w czwartek po oktawie Zesłania Ducha Świętego (czyli 60 dni po Wielkanocy). To uroczystość ku czci Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa, charakteryzująca się procesjami ulicami miast i wsi.
- Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny (Matki Boskiej Zielnej) – 15 sierpnia. Święto upamiętniające wzięcie Maryi do nieba. Tego dnia święci się zioła i kwiaty.
- Wszystkich Świętych – 1 listopada. Dzień pamięci o zmarłych, kiedy odwiedzamy groby bliskich i zapalamy znicze.
- Zaduszki (Dzień Zaduszny) – 2 listopada. Dzień modlitwy za dusze czyśćcowe.
Święta państwowe – pamięć o historii i tożsamości
Święta państwowe to dni wolne od pracy, ustanowione dla upamiętnienia ważnych wydarzeń w historii Polski. Mają one na celu budowanie tożsamości narodowej i przypominanie o kluczowych momentach w dziejach kraju.
- Święto Pracy – 1 maja. Międzynarodowe święto, obchodzone w wielu krajach świata, upamiętniające walkę o prawa pracownicze.
- Święto Konstytucji 3 Maja – 3 maja. Upamiętnia uchwalenie Konstytucji 3 Maja w 1791 roku, pierwszej w Europie i drugiej na świecie spisanej konstytucji.
- Święto Wojska Polskiego – 15 sierpnia. Obchodzone w rocznicę Bitwy Warszawskiej 1920 roku, zwanej „Cudem nad Wisłą”.
- Narodowe Święto Niepodległości – 11 listopada. Upamiętnia odzyskanie przez Polskę niepodległości w 1918 roku, po 123 latach zaborów.
Inne święta i dni warte uwagi – od Dnia Babci po Dzień Psa
Poza świętami religijnymi i państwowymi, polski kalendarz pełen jest dni, które, choć nie są dniami wolnymi od pracy, są okazją do świętowania, refleksji lub po prostu… dobrej zabawy. Oto kilka z nich:
- Dzień Babci – 21 stycznia.
- Dzień Dziadka – 22 stycznia.
- Tłusty Czwartek – święto ruchome, ostatni czwartek przed Wielkim Postem, słynący z objadania się pączkami i faworkami.
- Ostatki (Śledzik) – Ostatni dzień karnawału.
- Popielec – Środa rozpoczynająca Wielki Post.
- Walentynki – 14 lutego. Święto zakochanych.
- Dzień Kobiet – 8 marca.
- Pierwszy Dzień Wiosny – 21 marca.
- Prima Aprilis– 1 Kwietnia.
- Dzień Matki – 26 maja.
- Dzień Dziecka– 1 Czerwca.
- Dzień Ojca – 23 czerwca.
- Dzień Psa– 1 lipca.
- Noc Świętojańska (Sobótki, Wianki) – noc z 23 na 24 czerwca. Słowiańskie święto związane z letnim przesileniem słońca, obchodzone nad wodą, z puszczaniem wianków i paleniem ognisk.
- Andrzejki – noc z 29 na 30 listopada. Wieczór wróżb i zabaw.
- Mikołajki – 6 grudnia. Dzień, w którym dzieci (i nie tylko!) otrzymują drobne prezenty.
Święta ruchome – jak je obliczyć?
Wiele świąt, zwłaszcza religijnych, to święta ruchome, co oznacza, że ich data zmienia się co roku. Najważniejszym z nich jest Wielkanoc, od której daty zależy termin wielu innych świąt. Datę Wielkanocy oblicza się na podstawie faz księżyca – jest to pierwsza niedziela po pierwszej wiosennej pełni księżyca. Od daty Wielkanocy zależą między innymi: Popielec, Wielki Post, Wniebowstąpienie Pańskie, Zesłanie Ducha Świętego (Zielone Świątki) i Boże Ciało. Istnieją specjalne tablice i algorytmy (np. algorytm Gaussa), które pozwalają obliczyć datę Wielkanocy w danym roku, ale najprościej jest po prostu sprawdzić ją w kalendarzu.
Święta – czas dla siebie i innych
Niezależnie od tego, czy są to święta religijne, państwowe, czy te mniej formalne, stanowią one ważny element naszego życia. Dają nam okazję do odpoczynku, refleksji, spotkań z bliskimi i pielęgnowania tradycji. Warto znać kalendarz świąt, aby móc odpowiednio zaplanować swój czas i w pełni wykorzystać te wyjątkowe dni.